O Funduszach Europejskich. Przed jakimi wyzwaniami stoi Pomorze Zachodnie?
Polityka spójności była głównym tematem czwartkowego spotkania w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej. Uczestniczyła w nim minister funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, wiceminister funduszy i polityki regionalnej Jacek Protas oraz marszałkowie województw i przedstawiciele samorządów. Sytuację z woj. zachodniopomorskiego przedstawił marszałek Olgierd Geblewicz. Urząd Marszałkowski uruchomił w tej perspektywie 50 naborów, a kwoty dofinansowania wyniosły ponad 1 miliard zł. Przed jakimi stoimy wyzwaniami?
Kropka postawiona nad i
Podczas spotkania dyskutowano także o tym, co jeszcze można zrobić, aby sprawniej wykorzystać środki europejskie i aby trafiały one do wszystkich mieszkańców. Ministerstwo podało: dzisiaj w MFiPR oceniliśmy wykorzystanie pieniędzy z poprzedniej perspektywy oraz postępy w uruchamianiu środków na obecną perspektywę finansową Unii Europejskiej. Perspektywę na lata 2014-20 zamykamy z sukcesem – regiony wykorzystały blisko 100 proc. środków. Minister Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz poinformowała, że Komisja Europejska podjęła formalną decyzję o odblokowaniu środków dla Polski z Krajowego Planu Odbudowy i Polityki Spójności.
– Mamy dobrą wiadomość dla nas wszystkich. To jest taka kropka postawiona nad i. Jest formalna akceptacja Komisji dla pierwszego wniosku o płatność z KPO, jak i dla warunku związanego z Kartą Praw Podstawowych. To jest 600 mld zł na inwestycje, 15 tys. zł na każdego mieszkańca Polski. Przeliczamy tę sumę na każdego z nas, bo fundusze europejskie nie są dla władzy, ale dla ludzi – powiedziała minister funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz na briefingu prasowym, który odbył się po spotkaniu.
FEPZ dla Pomorza Zachodniego
W obecnej perspektywie finansowej Województwo Zachodniopomorskie ma do dyspozycji w programie regionalnym „Fundusze Europejskie dla Pomorza Zachodniego” 1 miliard 686 milionów euro. Na tę kwotę składają się środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (1,2 miliarda euro) oraz z Europejskiego Funduszu Społecznego+ (468 milionów euro). Od inauguracji programu (w marcu 2023 r.) do końca 2023 r. Urząd Marszałkowski wraz z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Szczecinie (red. instytucja pośrednicząca) uruchomili 50 naborów, w których złożono 324 wnioski o dofinansowanie.
Do tej pory część naborów realizowano w trybie konkursowym (tryb konkurencyjny), a część prowadzona będzie w trybie ciągłym – dla projektów strategicznych (tryb niekonkurencyjny). Pierwszy nabór w trybie konkurencyjnym skierowany był do organów prowadzących szkoły i placówki systemu oświaty. Dostępne były też eurofundusze na tworzenie nowych miejsc w przedszkolach. Beneficjenci mogli starać o dotacje na usługi rozwojowe, a więc różnego rodzaju kursy zawodowe, szkolenia, studia podyplomowe, rozwój ekonomii społecznej itp.
Dofinansowanie na ponad miliard
Z nowego programu „Fundusze Europejskie dla Pomorza Zachodniego” podpisano 36 umów o dofinansowanie na ponad 1 miliard zł. Odpowiada to 14,5 proc. całej alokacji. Wysoki poziom kontraktacji zapewniły przede wszystkim umowy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego na wdrażanie zwrotnych instrumentów finansowych. Na ten cel została przeznaczona kwota ok. 850 mln zł.
Ze względu na dwuletnie opóźnienia na starcie, teraz wszystkie regiony muszą zwiększyć tempo kontraktacji środków w programach. Województwo Zachodniopomorskie plasuje się a 3. pozycji przy proc. alokacji programu w rozliczonych wnioskach o płatność, na 6. pozycji przy proc. kontraktacji oraz na 13. pozycji przy proc. alokacji programu w złożonych wnioskach o dofinansowanie.
– Mamy ogromne doświadczenie w inwestowaniu środków unijnych, ale nawet dla nas ta perspektywa finansowa jest sporym wyzwaniem. Jesteśmy w połowie stawki, ale mamy ambitne cele do realizacji i niestety bardzo mało czasu. To w dużej mierze „spuścizna” po decyzjach poprzedniego rządu, z którą regiony muszą mierzyć się na co dzień. Mamy dwa lata mniej na realizację założeń programu. Wyzwaniem są też budżety samorządów, które ucierpiały najpierw w związku z trudnościami związanymi z pandemią COVID-19, a później przez zmiany wprowadzane przez rząd w systemie finansowania samorządów. Problemem są też rosnące koszty aktualnej działalności. Intensyfikujemy nasze działania, by jak do tej pory mądrze inwestować środki unijne, a nie zwyczajnie je wydać – mówi Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz.
Rozliczamy RPO
O więcej optymizmu można pokusić się przy rozliczaniu „starej” perspektywy, a więc Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego. – Zakontraktowaliśmy wszystkie środki z programu, wypełniając zasadę N+3 dla wszystkich lat realizacji programu. Nie zwrócimy jakiejkolwiek części alokacji programu – wylicza marszałek Olgierd Geblewicz.
Obecnie trwają rozliczenia wniosków o płatność obejmujących wydatki poniesione w ostatnim okresie 2023 r., które powinny się zamknąć do końca roku obrachunkowego 2023/2024, czyli do czerwca br. We wnioskach o płatność rozliczono 93 proc. środków programu.
Przed jakimi wyzwaniami stoi obecnie Pomorze Zachodnie?
Jak do tej pory największym wyzwaniem będzie tempo realizacji projektów. Urząd Marszałkowski od końca 2025 r. co rok musi rozliczyć z Komisją Europejską określoną część alokacji, a więc złożyć wnioski o płatność obejmujące rozliczone wydatki. Jeśli tego nie zrobi, część pieniędzy, której zabraknie do wypełnienia limitu, będzie musiała być zwrócona.
KPO dla regionów
Kwestią otwartą są też projekty w ramach Krajowego Planu Odbudowy. Z założenia KPO nie ma kopert regionalnych, ale samorząd województwa będzie starał się o wsparcie w naborach ogłaszanych przez ministerstwa lub agendy rządowe.
Ze środków KPO na inwestycje w regionach zostanie przeznaczonych blisko 13 mld zł. Pieniądze sfinansują m.in.:
- zakup pasażerskiego taboru kolejowego i autobusowego – ponad 1,5 mld euro;
- tworzenie miejsc opieki nad dziećmi w żłobkach – ponad 600 mln euro;
- rozbudowę systemów zaopatrzenia w wodę lub odprowadzania ścieków na terenach wiejskich – ponad 200 mln euro;
- termomodernizację obiektów lokalnej aktywności społecznej – 67 mln euro;
- termomodernizację wielorodzinnych budynków mieszkalnych, w tym budynków JST – łącznie ok. 100 mln euro;
- termomodernizacja szkół – ok. 290 mln euro;
- inwestycje w źródła ciepła w systemach ciepłowniczych (komunalne przedsiębiorstwa ciepłownicze) – ok. 300 mln euro.
Środki z przekazanej w grudniu 2023 r. przez Komisję Europejską zaliczki uruchomią inwestycje finansowane z pożyczki KPO. Są to:
- zielona transformacja miast (ok. 9 mld euro);
- transport zeroemisyjny zintegrowany z transportem zbiorowym;
- wyposażenie szkół/instytucji w urządzenia i infrastrukturę ICT (ok. 475 mln euro);
- modernizacja infrastruktury podmiotów leczniczych w powiatach w zakresie rozwoju opieki długoterminowej (150 mln euro);
- zakup taboru tramwajowego (200 mln euro).
Dane dot. KPO podane za MFiPR.
Źródło: Biuro prasowe Urzędu Marszałkowskiego
